Hayalet Avcılık Nedir?
Ticari ya da amatör amaçlarla avlanırken, takılan, yırtılan,
kopan veya genel olarak kaybedilen av araçlarının insan kontrolü olmaksızın
sucul organizmaların ölümüne neden olması durumuna “hayalet avcılık” denir.
Denizlerde ve ya iç sularda, kayıp av araçları ve onların
parçaları, kaybolduktan sonra da suda bozulup parçalanıncaya kadar avcılık
faaliyetlerini devam ettirirler. İşlevleri kısa vadede olmasına rağmen, önemli
derecede ve etkili bir şekilde ava devam ederler. İstenilmeyen bu tehlikeli
balıkçılık durumunun genel adı hayalet avcılıktır.
__________________________________________________
__________________________________________________
Neden Hayalet Avcılık Denilmektedir?
Sucul organizmalar (yengeç, balık, kaplumbağa, deniz
memelileri, su kuşları vs.) kaybolan av araçlarına yakalandıklarında,
içlerinden kurtulamadıklarında ölmektedirler. Ölen türlerin vücutları,
parçalanmış organları ve bunların kokuları, yem etkisi yaparak etraftaki hedef
dışı türleri de ağa doğru çekmektedir. Sonuç olarak, kaybolan bu avcılık
takımlarının içleri ve çevreleri iskeletlerle dolu olmasından dolayı bu olaya
“hayalet avcılık” adı verilmektedir.
Hayalet Av Araçları Nelerdir?
Hayalet av araçları pasif ve aktif olmak üzere 2 grupta
toplanır. Pasif av araçları, belli bir süre daha su altındaki avlarına devam
eden araçlardır. Aktif av araçları ise kaybolduktan sonra kendilerine özgü av
yapma özelliğini kaybeden araçlardır.
Yapılan su altı gözlemlerinde yalnızca uzatma ağlarının
üzerinde ve tuzakların içinde ölü hayvan ve bunlara ait kalıntılar bulunmuştur
(High, 1985).
-Pasif Av Araçları
· Uzatma Ağlar
· Kafes tuzaklar
Kayboldukları ilk dönemde hedef türleri avlamakta, zaman
ilerledikçe yakalanan bireyler ve üzerlerinde oluşan fouling organizmalar
(denizel ortamlarda doğal olmayan yüzeylere tutunan ve gelişen canlılar)
nedeniyle çökmektedirler. Ancak ağ üzerlerinde kalan bireyler yem etkisi
yaparak etraftaki hedef olmayan türleri ağa doğru çekmektedir. Bu durum ağ
çökmüş olmasına rağmen, demarsal türlerin ve kabuklu türlerinin ağa takılmasına
neden olmakta ve hedef dışı av miktarını arttırmaktadır. Ağ tamamen parçalanana
kadar bu etki devam etmektedir.
-Aktif Av Araçları:
· Pareketa
· Trol
· Gırgır
Türkiye Sularında Hayalet Avcılık ile İlgili Yapılmış Çalışmalar Nelerdir?
Türkiye sularında hayalet avcılıkla ilgili yapılan
çalışmalar çok sınırlı olup İzmir Körfezi (Ayaz ve diğ. 2004) ve İskenderun
Körfezi Karataş ve Yumurtalık bölgelerinde (Taşlıel, 2008) yoğunlaşmıştır. Bu
bölgelerde, kayıp av araçlarının miktarları ve kayıplara neden olan etkenler
belirlenmiştir.
Türkiye balıkçılığında önemli bir yere sahip olan Karadeniz
ve Marmara Denizi’nde yapılan çalışmalar sınırlıdır. (Yıldız, 2010) İstanbul
bölgesinde bu konuda bir çalışma yürütmüştür.
İzmir Körfezi’nde 2002 yılında yaklaşık 200-280 km uzatma
ağının kötü hava koşulları, dip yapısı ve diğer av araçları ile çakışma
nedeniyle kaybolduğunu ve kayıp av araçlarının büyük çoğunluğunun dil
ağlarından oluştuğu belirlenmiştir (Ayaz ve diğ. 2004).
Taşlıel (2008) Iskenderun Körfezi Karataş ve Yumurtalık
bölgesinde bir sezonda kaybolan av araçlarının miktarını belirlemiştir.
2006-2007 balıkçılık sezonunda, bu bölgede toplam 624 posta karides, 622 posta
dil ve 610 posta diğer ağların çeşitli sebeplerden dolayı kaybolduğu ve
bunların toplam uzunluğunun yaklaşık 226 km ulaştığı belirtmiştir.
Gökova Özel Çevre Koruma Alanında, 2007 balıkçılık sezonunda
kayıp av aracı miktarları tespit edilmiş ve bölgede dalışlar yapılarak koruma
alanında ki kayıp av araçlarının dağılımı tespit edilmiştir (Ayaz ve diğ.
2010).
Yıldız (2010) yüksek lisans tezinde ise, İstanbul kıyı
balıkçılığında hayalet avcılığa neden olan kayıp av araçlarının miktarını
belirlemiştir. 2008 yılında İstanbul kıyılarında toplam 229.48 km uzatma ağı,
2700 m paraketa ve 14 adet gelincik sepetin kaybolduğunu saptamıştır. En çok
kaybedilen ağların başında % 54,73’lik oranla kalkan ağları gelmekte olduğunu
bildirmiştir. Diğer kaybedilen ağlar ise sırasıyla, % 16’lık oranla palamut
ağları, % 7,36’lik oranla tekir ağları ve % 4,83’lik oranla fanyalı voli
ağlarıdır.
Karadeniz’de yapılan bir dönem kalkan avcılığı sırasında
denize bırakılan ağların çekilemeyerek hayalet avcılığa neden olduğu
bilinmektedir.
Kaybolan Av Araçlarının Oranları Nelerdir?
Dünya genelinde yıllık kayıp tuzak miktarının % 10-30 ve
kayıp uzatma ağlarının ise % 1 oranında olduğu bildirilmiştir (Laist, 1996).
Hayalet Avcılık Ne Kadar Sürmektedir?
Kaybolan ağın aktif olarak avcılığa devam etmesi ve
parçalanma süresi ağın imal edildiği malzemenin yapısına ve kaybolduğu bölgenin
oşinografik özelliklerine bağlıdır. Gelişen malzeme teknolojisine paralel
olarak, av araçlarının su altında parçalanmadan dayanma süreleri önemli düzeyde
artış göstermiştir. Bu durum, hayalet av araçlarının su altındaki etkilerinin
çok daha uzun süre devam etmesine neden olmaktadır. Kimyasal işlem uygulanmamış
ahşap tuzakların 2 aya, kimyasal boya ve koruyucular ile boyanmış olan ahşap
tuzakların ise 2 yıla kadar; iskeletleri demirden ve paslanmaz çelikten, etrafı
da vinil kaplanmış ağ gözlerinden donatılmış tuzakların 10-15 yıla; plastik
tuzakların ise 30 yıla kadar hayalet avcılığa devam edebildiği bilinmektedir.
Ağın kaybolduğu bölgenin taban yapısı ağın suyun altında
aktif olarak kalma süresini etkileyen bir faktördür. Kayalara ya da resiflere
takılan ağların üç boyutlu şeklini daha uzun süre sürdürdüğü belirtilmiştir. Bu
durum, kayalık bir bölgede bir ağın daha uzun süre yıkıma uğramadan av
yapmasına neden olmaktadır.
__________________________________________________
Av araçlarının Kaybolma Nedenleri Neler Olabilir?
- Balıkçılar arası rekabet ve ya kişisel sorunlar (bazı balıkçıların kişisel çekişmelerden dolayı birbirine zarar amaçlı olarak işaret şamandırası iplerini kesmeleri)
- Balıkçılık aktiviteleriyle çatışma
- Çeşitli donam hataları
- Deniz kuşları ve büyük canlıların etkileri (kuşların şamandıra iplerini gagalayarak kesmesi ve ya çözmesi; yunus, fok, balina gibi büyük canlıların ağa takılarak ağı sürüklemeleri)
- Derin sularda çalışma
- Diğer kayıp malzemelerin halatları kesmesi
- Dip engelleri (batık gemi enkazlarına takılma)
- Dip halatlarının diğer kayıp takımlar tarafından kesilmesi
- Eskimiş av araçlarının kıyılara atılması
- Gemi seyrüsefer durumu
- Gırgır ve kaçak trol avcılığı
- Hava koşulları (fırtınalar, akıntılar, buz hareketleri vs.)
- İnsan hataları (işaret şamandıralarının iyi bağlanmaması ve ya gereğinden kısa bağlanması vb.)
- Zemin (Dip) yapısı
Hayalet Balıkçılığın Etkileri Nelerdir?
Hayalet balıkçılığın dolayısıyla da kayıp av araçlarının
çevreye ve dolaylı olarak ekonomiye olumsuz etkileri bulunmaktadır.
- Ağlardaki batırıcı kurşunların yenilmesi ile canlıların zehirlenmesine neden olması
- Bentik çevreye fiziksel olarak zarar vermesi
- Biyoçeşitlililiği azaltması
- Çevre ve su kirliliğine neden olması
- Çürüme esnasında deniz fauna ve florasını etkilemesi ve zarar vermesi
- Tüm deniz canlılarının kontrolsüz ölümlerine neden olması
- Fouling organizmaların (doğal olmayan yüzeylere tutunan ve gelişen canlılar) ağ gözlerini tıkayarak akıntıları yavaşlatması
- Hedef olmayan balık ve kabuklu türlerini avlamaya devam etmesi ve hedef dışı av miktarının artması
- Hedef türleri avlamaya devam etmesi
- Su ürünleri ekonomisine zarar vermesi
Hayalet Avcılığın Zararını Azaltmak İçin Gereken Tedbirler Nelerdir?
- Balık hallerinde yapılan kesintilerden karşılanacak bir ödenekle sivil toplum örgütlerine akaryakıt temin edilerek, kayıp ağları arama çalışmaları yürütülmeli
- Çözünebilir kaçış mekanizmaları olmalı
- Gece yapılan avcılıklarda ağların şamandıralarında ışık kullanılmalı
- Kaybolan av aracının yerinin diğer avcılar tarafından görülmesinin sağlanmalı
- Kıyı alanı-balıkçılık yönetimi çerçevesinde ele alınarak, yetkili kurumlar tarafından denetimi sağlanmalı
- Kooperatif birliklerine her yıl en az bir kere kayıp ağları arama ve imha etme çalışması yapma zorunluluğu getirilmeli
- UNEP (Birleşmiş Milletler Çevre Programı), IMO (Uluslararası Denizcilik Teşkilatı) ve FAO (Gıda ve Tarım Örgütü) gibi global olarak örgütlü organizasyonlar ve APEC (Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği), AB (Avrupa Birliği) gibi bölgesel kuruluşlar esas alınarak yönetici ve balıkçılar eğitilmeli ve koruma kontrol uygulamaları etkinleştirilmelidir.
Hayalet Avcılık Konusunda FAO (Food And Agriculture Organization/Dünya Tarım Örgütü)'nun
Önerisi Nedir?
Dünya Tarım Örgütü (FAO) 1995 yılında hayalet avcılığı,
balıkçılık endüstrisini olumsuz yönde etkileyen bir faktör olarak açıklamış;
seçiciliği düşük av araçları, hedef dışı av, habitatların yok edilmesi gibi
sorunlarla aynı kategori içerisine almış ve kaybolan ağların tekrar bulunması
önermiştir.
Hayalet Av Araçlarını Çıkarmak İçin Neler Yapılabilir?
- Balıkçılık endüstrisinin geliştirdiği zamana bağlı açılma düzeneklerinin kullanımı yaygınlaştırılabilir (Bu düzenekler zamanı geldiğinde açılıp deniz yüzeyine şamandıralar göndererek av materyalinin yerinin bulunmasını sağlamaktadır)
- Ülkemizde bazı üniversiteler ve sivil toplum örgütleri gönüllü dalgıçlar aracılığıyla bu av malzemelerini denizden çıkarma faaliyetleri düzenleyebilirler.
Kanyak: Türk Deniz Araştırmaları Vakfi
