Akuatürk sitesinde M. Doğan Özdemir tarafından yayınlanan Dünyanın En Derin Gölleri makalesi;
______________________________________________________________
Baykal Gölü | Rusya
Baykal Gölü, 1.637 metre derinlik ile dünya’nın en derin
gölüdür. “Sibirya’nın mavi gözü” ve/veya “Sibirya’nın İncisi” olarak da
bilinir. Etrafı sıra dağları ve ormanlarla çevrili olan bu göl yaklaşık olarak
1.700 kadar bitki ve hayvan türüne ev sahipliği yapmaktadır. Oluşumu 25-30
milyon yıl evveline dayanır. Bu sebeple dünya üzerinde oluşmuş en eski
göllerdendir. Ayrıca Hazar Denizinden sonra dünya’nın hacmi en büyük ikinci
gölüdür ve sadece tatlı sular göz önüne alındığında en hacimli gölüdür. Öyle ki
ortalama derinlik 744 metre dolaylarındadır. Tatlı yüzey suları söz konusu
olduğunda ise Dünya Tatlısu Rezervi’nin %20′sini ihtiva eder. “Loch Ness
Monster” isimli Van Gölü Canavarı’na benzer devasa bir yaratığın bu gölde var
olduğuna inanılır. Doğruluğu kanıtlanmamış olmasından ötürü dilden dile bir
efsane olarak anlatılır.
Tanganyika Gölü | Burundi | Kongo | Tanzanya | Zambiya
Tanganyika Gölü, 1.470 metre derinlik ile dünya’nın en derin
ikinci gölüdür. Hacimsel olarak tatlı su gölleri arasında ikinci sıradadır.
Afrika’nın en derin tatlısu gölü olmasının yanısıra Dünya’nın en uzun gölüdür.
Tanganyika gölü 1858 yılında Nil Nehri’nin kaynağını arayan 2 ingiliz
araştırmacı (Richard Burton ve John Speke) tarafından şans eseri
keşfedilmiştir. 4 Ülke’ye kıyısı olan Tanganyika gölü’nün en büyük iki parçası
%45 ile Kongo ve %41 ile Tanzanya’ya aittir. Göl Kongo nehir sistemi aracılığı
ile Atlantik okyanusuna akar. Tanganyika kıyılarında bilinen en azılı katil 6
metre boy ve 900 kilogram ağırlığı ile bilinen “Gustave” isimli bir timsahtır.
Yüzlerce insanı öldürdüğü düşünülmektedir. Gustave, the Killer Crocodile isimli
National Geographic yazı dizisine buradanulaşabilirsiniz.
Hazar Denizi | İran | Rusya | Kazakistan | Türkmenistan | Azerbeycan
Hazar Denizi, 1.025 metre derinlik ile dünya’nın en derin
üçüncü gölüdür. Alan olarak bakıldığında 371.000 km2 ile dünya’nın en geniş
kapalı havzasıdır. 78.200 km3hacim ile de en büyük hacimli göldür. Yaklaşık
olarak tuzluluk %1,2 civarında olan Hazar Denizi bundan 5,5 milyon yıl evvel
kıtaların kayması ile oluşmuştur. Hazar Denizi bio-çeşitlilik açısından oldukça
zengindir, bir çok endemik (sadece bölgeye özgü) türe ev sahipliği yapmasının
yanı sıra bir çok mersin balığına ve dolayısı ile havyara da kaynaklık
etmektedir. Ayrıca bölgede 10.yy’dan beridir petrol ve gaz kaynakları ile de
çalışmalar yapılmaktadır. Bölgedeki enerji rezervinin tahmini değeri yaklaşık
12 Trilyon Dolardır.
Vostok Gölü | Antarktika
Vostok Gölü, yaklaşık 1000 metre dolaylarında derinlik ile
dünya’nın en derin dördüncü gölüdür. Ayrıca bilinen yaklaşık 140 kadar buz gölü
arasında ise en büyüğü ve en derinidir. 250 kilometre uzunluğunda ve 50
kilometre genişliğinde olan Vostok Gölü alanı 15.690 km2 ve tahmini hacmi ise
5.400 km3‘dür. 1996 yılında keşfedilmiş bu gölün ortalama sıcaklığı -3°C’dir.
Bu sıcaklıkta göl’ün donmamasının sebebi ise üzerindeki devasa buz kütlesi’nin
oluşturduğu yüksek basınçdır. 500.000 yıl kadar eski olduğu düşünülen göl’de
henüz canlı belirtisine rastlanılmamıştır. Böyle bir derinlikte canlı varsa
bile mutlaka dünya üzerinde bilinen canlılardan farklılaşmış ve gölün oksijen,
sıcaklık gibi kimyasal ve fiziksel faktörlerini tolore edebilecek biçimde
evrimleşmiş olması gerekmektedir. Ayrıca Mayıs 2005′de gölün ortasında bir ada
keşfedilmiştir.
San Martin – O’Higgins Gölü | Arjantin | Şili
Göl Arjantin’de 459 kilometrekare alan ile San Martin Gölü,
Şili’de ise 554 kilometrekare alan ile O’Higgins Gölü olarak bilinmektedir. 836
metre derinlik ile -O’Higgins Buzulları yakınında ölçülmüş- dünya’nın beşinci,
amerika kıtası’nın ise en derin gölüdür. Yüzey alanı 1.058 km2 ve deniz
seviyesinden 250 metre yüksekte olan göl Özgürlük Savaşçıları olarak bilinen
iki ülke liderleri Arjantinli José de San Martín ve Şilili Bernardo
O’Higgins’in İspanya’dan kurtuluşunda 1800′lü yıllarda oynadıkları ortak
rollerden ötürü bu kişilere atfen isimlendirilmiştir. Ayrıca göl’ün bir
karakteri olarak bilinen buzul yakınlarındaki açık-mavi suları suya karışan
kaya tuzlarından kaynaklanmaktadır.
Pinatubo Gölü | Botolan | Filipinler
Pinatubo Gölü, 800 metreye varan derinliği ile Dünya’nın en
derin yedinci gölüdür. Bir krater gölü olan Pinatubo orijinini aynı isimdeki
Pinatubo dağından alır. 1991 yılında gerçekleşen 20.yy en büyük 2. patlaması
olarak bilinen volkan aktivitesi (245 milyon $ zarar) neticesinde oluşmuştur.
Son 20 yılda yağmur sularının oluşan gölün oldukça asidik (ph 2) ve sıcak (40
derece) sularını zamanla soğutması ve phını normal seviyelere getirmesiyle,
bölge’nin gözde turistik mekanlarından biri haline gelmiştir. Öyle ki ilk
ziyaretini 1999′da alan dağ, dağcıların ve yürüşçülerin ayrıca fotoğrafçı ve
doğa severlerin uğrak yeri haline gelmiştir. Bunların dışında gene Van Gölü
canavarı misali Pinatubo Canavarı olarak bilinen 2-3 metre uzunluğunda ve 1
metre genişliğinde olduğu düşünülen yılanvari bir canlının varlığına bölgede
inanılır. Sucul canlılar için yüksek miktarlarda sülfür içermesi nedeniyle pek
güvenli olmasa da, yüzücüler için herhangi bir sorun teşkil etmemektedir.
Malawi Gölü | Malavi | Mozambik | Tanzanya
Nyasa Gölü olarak da bilinen Malawi Gölü, 706 metre
derinliği ile dünya’nın yedinci en derin gölüdür. Afrika’nın üçüncü ve
Dünya’nın da sekizinci en büyük gölüdür. Tanganyika Gölünden sonra da
Afrika’nın en derin ikinci gölüdür. Malawi Gölü tropik sularından ötürü
dünyadaki herhangi bir gölden çok daha fazla türe ev sahipliği yapmaktadır.
Rengarenk canlıları Dünya’nın bir çok yerine akvaryum balığı olarak görsel
zenginlik katmaktadır. Ayrıca Tanganyika Gölü ile birlikte Safari gezisine
çıkan bir çok turistin balık tutma şanslarını denedikleri önemli göllerdendir.
Malawi Gölü zemininden alınan sediment örneklerinden anlaşıldığı üzere 100.000
yıl kadar önce göldeki su seviyesi 600 metre kadar düşmüş ve bölgede bir süre
kuraklık hüküm sürmüştür bu nedenle bazılarına göre bölge halkının afrika’dan
ayrıldığı ve göç edip dünya’nın farklı bölgelerinde kolonize oldukları
düşünülmektedir.
Issyk Kul Gölü | Kırgızistan
Kapalı bir tuz gölü havzası olan Issyk Kul Gölü, 668 metre
derinlik ile dünyanın sekizinci en derin gölüdür. Deniz seviyesinden 1.607
metre yüksekte bulunan Issyk Kul Gölü, 182 kilometre uzunluğunda ve 60
kilometre genişliğinde olup, 6.236 kilometrekare alanı kaplamaktadır. Bu durum
Issyk Kul Gölü’nü Güney Amerika’daki Titicaca Gölünden sonra Dünya’nın en geniş
ikinci dağ gölü yapmaktadır. 2.500 yıl kadar evvelinde bir metropolis olduğu
düşünülen göl alanında, Ossoune Kralına ait İslam öncesi dönemlere dayanan
ilginç bir efsane söz konusudur. Efsaneye göre Ossoune kralı eşşek kulaklıdır
ve bu sırrını gizli tutmak için elinden geleni yapmaktadır. Öyle ki her traş
olduğu berberini öldürmesi gerekse de bir şekilde bu durumu gizli tutmayı
başarmıştır. Ancak bir şekilde bir gün bir berber elinden kurtulur, kimseye
anlatmaya fırsat bulamaz ama son nefesinde kralın bu büyük sırrını bir kuyuya
haykırır. Efsaneye göre bu olaydan sonra kuyu suları yükselir ve şehri yutar.
Tabii ki bu hikayenin ardındaki gerçeğin ne olduğunun bilinmesi neredeyse
imkansız ancak bölgede yapılan arkeolojik çalışmalar gösteriyor ki, Issyk Kul
Gölü’nün olduğu yerde gerçekten eski dönemlere ait gelişmiş bir şehir
bulunmaktadır.
Great Slave Gölü | Kanada
Great Slave Gölü, 614 metre derinlik ile dünya’nın en derin
dokuzuncu gölüdür. Kuzey Amerika’nın en büyük ikinci gölü (Great Bear Gölünden
sonra) ve K. Amerika’nın en derin gölüdür. 27.000 kilometrekarelik alanı
kaplayan gölün hacmi ise 2.090 kilometreküptür. Bölge’nin düşük sıcaklığından
ötürü Gölün en azından bir kısmı yılın 8 ayı buzdur. Kış aylarında ise buz
kütlesi öyle kalındır ki, taşımacılık yapan tırlar göl üzerinden yollarını
kısaltırlar. Bu gölde de Van Gölü Canavarı misali “Ol’Slavey” isimli 6-8 metre
kadar su yüzeyine sıçrayabilen ve ejderha görünümlü kafa yapısına sahip olduğu
ileri sürülen bir yaratık olduğu düşünülmektedir, ancak bu sanıyı kanıtlayan
herhangi bir ipucuna rastlanmamıştır.
Crater Gölü | Amerika
Crater Gölü, 594 metre derinlik ile dünya’nın en derin
onuncu gölüdür. Volkanik olarak oldukça aktif bir geçmişe sahip olan bölge’de
gölün doldurduğu alanın oluşumu 7500-8000 yıl evvel meydana gelen büyük bir
volkanik aktivitenin sonucu Mazama Dağı ağzının çökmesi ile oluştuğu
düşünülmektedir. Ancak tabii ki yerel efsaneler daha farklı dile getirir bu
durumu; Kızılderili Klamath kabilesi, Llao (Mazama Dağında yaşayan Yeryüzü’nün
Ruhu) ile Skell (Gökyüzü’nün Ruhu)’in karşılaştığı sert bir savaştan
bahsetmektedir. Efsaneye göre Llao, Loha’ya -kızılderili şefin kızına- aşık
olur, ancak reddedilir ve insanları ateş ile cezalandırmaya karar verir. Skell
kızılderilere yardıma gelir ve çok uzun süren savaşın neticesinde Llao’yu yener
ve Mazama Dağının tepesini üzerine yıkarak Llao’yu yeraltında uzunca bir süre
tutsak eder. Zaman geçtikçe yaptığına pişman olur ve iki taraf arasında barış
sağlanır bunun üzerine Çöken Mazama dağının oluşturduğu çukuru büyülü
güzellikteki mavi sular ile doldurur. Efsane’nin en doğru kısmı büyüleyici
güzellikteki mavi suları olmalı ki bir çok turist bu büyüleyici güzelliğinden
ötürü bölgeyi ziyarete gelmektedir. Alabalıklarca da zengin olan gölde,
avlanmak için herhangi bir lisans ya da herhangi bir limit sorunu da
bulunmamaktadır. Fotoğrafçıların da gözdesi bir bölge olduğunu unutmayalım.
____________________________________________
M. Doğan Özdemir